W trakcie spotkania znamienici sędziowie, przedstawiciele świata nauki i eksperci oraz politycy dyskutowali na temat zagadnienia tożsamości konstytucyjnej. Jest to ciągle aktualny problem, którym między innymi w swojej pracy naukowej zajmował się prof. Lech Morawski. Na otwarciu konferencji był obecny premier Mateusz Morawiecki.
Celem konferencji była ponowna refleksja nad tym zagadnieniem i próba przyjrzenia się mu z wielu interdyscyplinarnych perspektyw, a także rozważenie znaczenia tożsamości konstytucyjnej w kontekście wartości europejskich.
Otwierając konferencję, prezes Trybunału Konstytucyjnego, sędzia Julia Przyłębska, powiedziała, że ostatnie wydarzenia i krytyka, jaka spadła na Polskę, broniącą swojego dobrego imienia, pokazują dobitnie, jak bardzo potrzebna jest dyskusja o tożsamości. – Niezrozumienie naszej wrażliwości i niewsłuchanie się w naszą wrażliwość doprowadziło do tego, że sformułowano oskarżenia niemające nic wspólnego z prawdą – powiedziała sędzia Przyłębska. Wyraziła jednak nadzieję, że powstanie polsko-izraelskich zespołów spowoduje, że dojdzie do „rozmowy, dialogu i zrozumienia”.
Również inni uczestnicy konferencji przekonywali, że strona polska ma prawo reagować na fałszowanie historii.
W liście do zebranych, odczytanym przez szefową kancelarii prezydenta Halinę Szymańską, prezydent Andrzej Duda napisał, że „definiowanie suwerenności prawnej oraz rozpoznawanie odrębności narodowej i kulturowej poprzez refleksję nad prawami podstawowymi powszechnie akceptowanymi w polskim społeczeństwie, jest nie tylko wyzwaniem intelektualnym, ale ma także wielkie znaczenie praktyczne, szczególnie w kontekście naszego członkostwa w UE”. Dodał również, że „stulecie odzyskania niepodległości stwarza okazję, by nie tylko przywołać bogactwo naszego dziedzictwa, ale również spojrzeć w przyszłość”. „Dynamika zmian we współczesnym świecie skłania do tego, byśmy podjęli wysiłek sformułowania nowych regulacji ustrojowych, które będą odpowiadać wyzwaniom XXI wieku” – zaznaczył prezydent w swym liście.
Jak zaznaczył, dlatego wystąpił z inicjatywą ogólnonarodowej debaty nad tymi zagadnieniami, a następnie przeprowadzenia konsultacyjnego referendum”. (List Prezydenta RP do uczestników konferencji „Tożsamość konstytucyjna” [PDF])
Prezes Przyłębska, zwracając się do uczestników konferencji oraz obecnych dziennikarzy, powiedziała, że „tożsamość konstytucyjna Polaków to skomplikowane pojęcie”. „Myślę, że nasza tożsamość wynika z naszej tradycji narodowej. Kraj, w którym w Europie powstała pierwsza pisana konstytucja. Do tej Konstytucji 3 Maja odnosi się wiele innych tradycji konstytucyjnych, a więc tożsamość konstytucyjna Polaków jest osadzona głęboko historycznie” - wskazała.
„Myślę, że dyskusja, którą zainicjował prezydent na temat konstytucji i naszej tożsamości konstytucyjnej jest nam bardzo potrzeba” - oceniła prezes TK.
W spotkaniu w Trybunale Konstytucyjnym wzięli udział nie tylko prawnicy i naukowcy z Polski, ale także z wielu ośrodków naukowych w Europie, między innymi z Niemiec czy Węgier. Aktywnym uczestnikiem konferencji był również Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Niemczech, prof. Andrzej Przyłębski, który moderował jeden z paneli konferencji.
Prezes Przyłębska wyjaśniła później dziennikarzom, dlatego zaprosiła na konferencję do Trybunału gości z zagranicy. – Zapraszam ich wszystkich, żeby zwrócić im uwagę na naszą wrażliwość, żeby zrozumieli, że to, co się dzieje, nie jest przeciwko czemukolwiek, ale jest za upamiętnieniem tych wszystkich polskich ofiar, które straciły życie i poniosły olbrzymie straty związane ze swoim byciem jako ludzi – zaznaczyła. Jak podkreśliła, stąd jej „apel do wszystkich o zrozumienie i spojrzenie na naszą wrażliwość”.
– Przez wiele lat nie przebijała się narracja, jak naprawdę funkcjonowała Polska w czasach II wojny światowej. (...) Polska była jedynym krajem na świecie, w którym za ratowanie Żydów groziła kara śmierci. Czymś innym jest ratowanie czyjegoś życia w sytuacji, kiedy nie wiemy, co nas za to spotka, a czymś innym, gdy wiemy, że grozi za to śmierć – powiedziała. Dodała, że „nie należy wykorzystywać tej sytuacji, która ma dziś miejsce, do budowania nieporozumień i niesnasek między naszymi narodami, między społecznościami, które przez wieki funkcjonowały razem”.
Zwieńczeniem konferencji było uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej sędziemu Trybunału Konstytucyjnego prof. Lechowi Morawskiemu. To tradycja w Trybunale, kiedy jeden z jego sędziów umiera w czasie pełnienia tej funkcji.
Lech Morawski urodził się 14 września 1949 r. w Bydgoszczy. Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w 1978 r. obronił doktorat, a 10 lat - habilitację. W sierpniu 1999 r. nadano mu tytuł profesora.
Od 1990 r. był zawodowo związany z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika. Kierował m.in. tamtejszą Katedrą Teorii Prawa i Państwa na Wydziale Prawa i Administracji. Był również kierownikiem Katedry Teorii i Filozofii Prawa na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
W grudniu 2015 r. prof. Morawski został wybrany przez Sejm na członka Trybunału Konstytucyjnego. Do orzekania został dopuszczony po 20 grudnia 2016 r., kiedy prezesem TK została Julia Przyłębska.
Prof. Lech Morawski zmarł 12 lipca 2017 roku w Warszawie. Został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Andrzeja Dudę.
