- Muzeum Katyńskie to kolejne, obok Muzeum Powstania Warszawskiego, miejsce, które - wierzę w to - stanie się miejscem narodowej pielgrzymki. Pielgrzymki także edukacyjnej - dla żołnierzy (...), dla młodzieży. (Wierzę) że będzie odwiedzane, będzie popularne; że wielu młodych ludzi w naszym kraju będzie mówiło: są dwa miejsca, które w Warszawie koniecznie trzeba zobaczyć, żeby coś głębiej wiedzieć o Polsce: Muzeum Powstania Warszawskiego i Muzeum Katyńskie – powiedział prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Andrzej Duda podczas uroczystości otwarcia nowej siedziby Muzeum Katyńskiego.
Głównym motywem Muzeum Katyńskiego jest droga. Droga, która zaprowadziła prawie 22 tys. obywateli Polski, w tym ponad 10 tysięcy oficerów wojska i policji przez niewolę do miejsc kaźni, gdzie zginęli z rąk radzieckiej policji politycznej NKWD. Droga zwiedzania Muzeum Katyńskiego rozpoczyna się na Placu Apelowym na terenie 3,5 ha parku Cytadeli Warszawskiej. Posadzono tam 90 grabów w równych rzędach, które niczym żołnierze trzymają wartę przed Muzeum. W centralnym miejscu stoi dębowy krzyż.
- Otwieramy dziś muzeum, na które czekały pokolenia Polaków. Muzeum, które upamiętni zbrodnię dokonaną na narodzie polskim przez sowiecki totalitaryzm – mówiła premier Ewa Kopacz podczas uroczystości otwarcia Muzeum Katyńskiego w Cytadeli Warszawskiej.
Ścieżka prowadzi do gmachu Cytadeli, XIX-wiecznej twierdzy, gdzie na dwóch piętrach mieści się muzealna ekspozycja. Najpierw zwiedzający poznają okoliczności zbrodni katyńskiej. Informacje wyświetlane są na multimedialnych ekranach umieszczonych w skrzyniach. Potem za pomocą specjalnej platformy zjeżdżają niżej na poziom muzeum zatytułowany „Świadectwo”. Tam przechowywanych jest ok. 5,5 tys. autentycznych artefaktów wydobytych z mogił katyńskich. Dalej znajduje się Aleja Nieobecnych oraz Epitafium Katyńskie. Do wyjścia z Muzeum na Plac Apelowy prowadzą wielkie schody rozcięte wąską płynącą w dół do Epitafium strużką wody, która symbolizuje wysiłki wielu osób, głównie rodzin katyńskich, dążące do ujawnienia prawdy o zdarzeniach z kwietnia 1940 roku.
Wiosną 1940 roku w okolicach Katynia pod Smoleńskiem, Miednoje koło Tweru, Bykowni koło Kijowa czy Piatichatek na przedmieściu Charkowa i prawdopodobnie także na Białorusi radziecka policja polityczna – NKWD, zamordowała prawie 22 tysiące obywateli Polski w tym ponad 10 tysięcy oficerów wojska i policji. Decyzję o egzekucji „jeńców” podjęły najwyższe władze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Zawarto ją w uchwale Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej (bolszewików) z 5 marca 1940 roku (tzw. decyzja katyńska). ZSRR dopiero w 1990 roku oficjalnie przyznał, że zbrodni dokonało NKWD (wcześniej władze radzieckie zaprzeczały własnej odpowiedzialności za popełnioną zbrodnię).
- Rzeczpospolita musi mieć ogromne serce, żeby te wszystkie ofiary i ich najbliższych pomieścić. I ma od dłuższego czasu takie serce. To zadanie gigantyczne, bo trzeba przecież i poszukiwań, i ekshumacji, i identyfikacji, wszędzie tam, gdzie się da, i budowania cmentarzy - mówił podczas otwarcia nowej siedziby Muzeum sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Andrzej Kunert, kierownik zespołu, który stworzył scenariusz historyczno-wystawienniczy dla Muzeum Katyńskiego.
