Muzeum w Markowej to pierwsza w Polsce placówka muzealna poświęcona wszystkim Polakom ratującym Żydów. Dotychczas nie było w Polsce miejsca, w którym w szerokim kontekście i w usystematyzowany sposób prezentowane byłyby sylwetki bohaterów, którzy z narażeniem życia decydowali się pomóc skazanym na zagładę żydowskim współobywatelom.
Inspirowane losami Ulmów Muzeum, ukazuje historie polskich bohaterów z czasów niemieckiej okupacji w latach 1939-45. Podczas II wojny światowej Rzesza Niemiecka zdecydowała o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii Żydowskiej”. Polacy za jakąkolwiek pomoc Żydom byli skazywani na śmierć. Odpowiedzialność zbiorowa całych rodzin podlegała drakońskiemu prawu tylko w okupowanej przez Niemców Polsce. Pomimo groźby egzekucji wielu Polaków decydowało się pomagać żydowskim sąsiadom, znajomym, ale też zupełnie obcym ludziom. Wśród nich była rodzina Ulmów z Markowej.
Przed II wojną światową w największej w Polsce wsi Markowa zamieszkiwało prawie 4 500 osób, w tym 30 rodzin Żydowskich. Rodzina Ulmów udzieliła schronienia dwóm żydowskim rodzinom: Szallów i Goldmanów. W nocy 24 marca 1944 roku żandarmeria niemiecka w asyście granatowych policjantów wkroczyła do domu Ulmów. Na oczach świadków brutalnie rozstrzelano Józefa Ulmę i jego żonę Wiktorię będącą w dziewiątym miesiącu ciąży, szóstkę ich dzieci oraz ośmioro ukrywanych przez rodzinę Żydów. Heroiczna postawa Ulmów stała się symbolem poświęcenia wszystkich Polaków, którzy podczas wojny ratowali Żydów.
W Markowej można poznać m.in. historię Józefa Ulmy - wyróżniającego się obywatela, działacza społecznego, który jako pierwszy wprowadzał innowacyjne metody sadownictwa i ogrodnictwa. Działał w Kole Młodzieży Katolickiej i wspierał Stronnictwo Ludowe Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”, w którym był bibliotekarzem. Jego największą pasją była jednak fotografia. Własnoręcznie skonstruował aparat fotograficzny, za pomocą którego wykonywał tysiące zdjęć rodziny i znajomych.
Historia rodziny Ulmów nie jest odosobniona. Obok powszechnie znanych na całym świecie nazwisk takich jak Irena Sendlerowa czy Jan Karski, istniało tysiące bezimiennych polskich bohaterów ratujących Żydów, o których pamięć uległa zatarciu. O historiach Polskich rodzin ratujących Żydów w czasie II wojny światowej można przeczytać w załączonym poniżej materiale.
Izraelski Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem w 1995 roku przyznał pośmiertnie rodzinie Ulmów medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Dla uczczenia tamtych wydarzeń w 2004 roku odsłonięto pomnik upamiętniający męczeńską śmierć rodziny.
Uroczyste otwarcie Muzeum w Markowej zaplanowano na 17 marca 2016 roku. W wydarzeniach upamiętniających bohaterską postawę Ulmów weźmie udział Prezydent RP Andrzej Duda oraz wielu zagranicznych gości.
Biuro Rzecznika Prasowego
Ministerstwo Spraw Zagranicznych
